Maak bereikbaarheidsmaatregelen financieel mogelijk via een landelijk bereikbaarheidsfonds

De VOC adviseert positief over de vorming van een landelijk bereikbaarheidsfonds door de Rijksoverheid. Dit fonds moet niet alleen gebruikt worden voor de financiering van nieuwe grootschalige infrastructuur, maar ook voor maatregelen die bereikbaarheidsdoelstellingen binnen gemeenten realiseren. Dit hoeft niet alleen over investeringen te gaan: gemeenten hebben vaak juist behoefte aan het meebetalen van de exploitatie van maatregelen die de verkeersdrukte in goede banen leiden of juist verminderen.

Verkenning naar een landelijk bereikbaarheidsfonds

In september 2016 heeft de minister van Infrastructuur en Milieu het beleidsonderzoek “Flexibiliteit in infrastructurele planning” aan de Tweede Kamer toegezonden. Het kabinet constateert dat Nederland goed scoort in de ontwikkeling van infrastructuur: de benodigde middelen worden langdurig vastgelegd en de afweging van nut en noodzaak gebeurt op basis van objectieve spelregels. Uiteindelijk worden deze maatregelen vanuit het Rijk betaalt vanuit het Infrastructuurfonds. Maar deze manier van werken is wel inflexibel omdat de keuze voor een oplossingsrichting vaak al vroegtijdig wordt vastgelegd, terwijl technologische en maatschappelijke ontwikkelingen voor andere, wellicht doelmatiger, oplossingen kunnen zorgen. Daarnaast ligt de financieringssystematiek van het Rijk teveel nadruk op de aanleg en het beheer van infrastructuur. Infrastructuur aanpassen aan nieuwe ontwikkelingen en het gebruikersgedrag is daardoor moeilijk omdat er geen financieringsmogelijkheid is.

Het kabinet wil daarom onderzoeken of het landelijke Infrastructuurfonds kan worden omgevormd tot een landelijk Bereikbaarheidsfonds. Dit fonds maakt het ook mogelijk om mee te betalen aan maatregelen die een bereikbaarheidsknelpunt wegnemen of zorgen voor het behalen van een bereikbaarheidsdoelstelling. De VOC is door het ministerie gevraagd om hierover mee te denken.

VOC: positief advies, maar houd rekening met exploitatie en desinvesteringen om bereikbaarheid te verbeteren

De VOC staat positief tegenover het instellen van een landelijk bereikbaarheidsfonds. Maar de Rijksoverheid moet dan wel de nadruk op de huidige grote infrastructuur loslaten en kijken naar betere spelregels en financieringsafspraken om het maatschappelijke doel van bereikbaarheid te halen. Het gaat dus niet alleen meer over het oplossen van fysieke knelpunten, maar vooral om het mogelijk maken van verplaatsingen. Veel gemeenten nemen dit ook als uitgangspunt van hun beleid, omdat verkeersruimte ook belastend is en er vaak letterlijk geen ruimte is voor nieuwe infrastructuur. Dit vraagt van alle spelers om een andere manier van plannen, organiseren en financieren. Van de Rijksoverheid wordt ook gevraagd om ruimte te maken voor de exploitatie van maatregelen die de bereikbaarheid vergroten, bijvoorbeeld de inzet van incidentenmanagement rond grote wegen, flexibele vervoersconcepten en het sturen van de vraag naar verplaatsingen door het treffen van maatregelen aan de infrastructuur. Dergelijke maatregelen zijn vaak effectiever en goedkoper dan het aanpassen of aanleggen van infrastructuur. Bovendien is de financiering dan beter en langduriger geregeld: programma’s zoals Beter Benutten bieden tijdelijk soelaas maar geen structurele oplossing.

Een ander aandachtspunt van de VOC is het breder kijken naar mobiliteit en infrastructuur en de samenhang met de hele omgeving. Gemeenten proberen ruimtegebruik, infrastructuur, wonen, economische ontwikkeling en duurzaamheid zo goed mogelijk te combineren. Dat vraagt ook om maatregelen die dwars door diverse financieringsvormen en regelgeving heengaan. Het vraagt ook om investeringen in data, technologie en het inspelen op het menselijk gedrag bij verplaatsingen. Beleid moet dan wel flexibel zijn en zich kunnen aanpassen aan nieuwe technologie en maatschappelijke ontwikkelingen. Dit kan het beste op basis van duidelijke en aanpasbare programma’s in plaats van tijdelijke projecten worden vormgegeven.