Mobiliteitsbeleid voorbij techniek en systemen

Stel de mens centraal in het gemeentelijke mobiliteitsbeleid, in plaats van systemen en technieken. Dit betoogt Tilburgs wethouder en VOC-bestuurder Mario Jacobs in de februari-editie van VNG Magazine over duurzame steden.

De Nederlandse steden groeien: er komt meer vraag naar woningen, de economie trekt aan en de verkeersdrukte neemt toe. Kenniscentrum CROW waarschuwt zelfs voor “dichtslibbende steden” en in het recente rapport “Dichterbij en sneller” stelt de Raad voor de Leefomgeving (RLI) enkele oplossingen voor om hierop in te spelen door anders te gaan kijken naar beleid, financiering en ruimtelijke instrumenten. Maar uiteindelijk komt het op gemeenten aan om de veranderende vraag naar mobiliteit in goede banen te leiden, door gebruik te maken van technologische vernieuwingen en de vraag naar menselijke bereikbaarheid als uitgangspunt te nemen.  

Mobiliteit is meer dan van A naar B verplaatsen

De huidige manier van kijken naar mobiliteit voldoet niet meer. Eigenlijk moeten wij de menselijke behoefte aan bereikbaarheid en nabijheid centraal gaan stellen. Die gaat verder dan je kunnen verplaatsen van A naar B. Bij menselijke bereikbaarheid gaat het erom dat je de samenleving kunt bereiken, jezelf kunt ontplooien, en daarvoor ook fysiek contact moet kunnen leggen met anderen. Toch wordt het beleid gebaseerd op ruimtelijke disciplines: verplaatsingen vragen om infrastructuur, die schaarse capaciteit heeft en op een zo duurzaam en veilig mogelijke manier moet worden ingepast in onze leefomgeving. 

Schoon, snel en slim verplaatsen

Door deze bril wil ik naar de werkelijkheid kijken, een mooie aanvulling op het Rli-rapport, waarin de nadruk wordt gelegd op mobiliteit als ruimtelijk vraagstuk. Ik pleit ervoor om te kijken naar menselijk gedrag en duurzaamheid als randvoorwaarden voor menselijke bereikbaarheid. Dat wil ik toelichten met twee voorbeelden.

Door de vergrijzing neemt de zorgvraag toe. Dat kan ruimtelijk worden opgelost, door het aanbieden van doelgroepenvervoer en het spreiden van zorgvoorzieningen. Maar het is beter om de mens allereerst centraal te stellen: de bereikbaarheidsbehoeften van oudere mensen en hun omgang met techniek is wezenlijk anders dan die van jongeren. De primaire vraag is dus: hoe organiseren wij nabijheid en bereikbaarheid van deze mensen? Een ander aspect is duurzaamheid. Het is hoog tijd om de uitstoot van schadelijke stoffen te beperken en om letterlijk meer ruimte te maken voor fietsers en voetgangers. Maar ook hier verzandt de discussie vaak in techniek en systemen. Ik zie dat als erfenis van de jaren zestig, toen het voornamelijk ging over het aanleggen van infrastructuur voor de automobilist als de oplossing voor de vraag naar verplaatsingen. Gaandeweg is de samenleving tot inzicht gekomen dat er andere factoren in het spel zijn, zoals menselijk gedrag dat onze verplaatsingsbehoefte vormgeeft. In de nieuwe Mobiliteitsaanpak 2040 van de gemeente Tilburg stellen we daarom de mens centraal en verlaten wij het systeem en de techniek als uitgangspunten van het beleid: hoe zijn verplaatsingsbehoeften te beïnvloeden door rekening te houden met het menselijke gedrag? En hoe kan de verplaatsing dan op een zo duurzaam mogelijke en slimme manier plaatsvinden?

Geef ruimte aan gemeenten

Ik pleit ervoor om deze mensgerichte benadering van bereikbaarheid ook om te zetten in daadkracht: laten wij niet kiezen voor systeemmaatregelen zoals budgetontschottingen en de papieren werkelijkheid van een bereikbaarheidstoets, maar geef gemeenten experimenteerruimte, zeggenschap en financieringsmogelijkheden om voluit te kiezen voor slimme, schone en snelle verplaatsingen. Daarbij is het ook van belang dat gemeenten het niveau van de wensenlijstjes voor nieuwe of betere infrastructuur verlaten, en op strategisch niveau aantonen dat zij uiteindelijk de belangrijkste beheerder en vormgever van infrastructuur en menselijke bereikbaarheid zijn. Want we doen het voor de gebruikers en bezoekers van onze leefomgeving.

Het betoog van Mario Jacobs is te vinden in het themanummer van VNG-Magazine over de duurzame stad van de toekomst van 24 februari 2017.

Mario Jacobs

Mario Jacobs

Mario Jacobs is wethouder Ruimtelijke ordening & Slimme en Duurzame mobiliteit van de gemeente Tilburg namens Groenlinks. Hij is lid van het dagelijks bestuur van de Vereniging Openbaar vervoer Centrumgemeenten (www.vocgemeenten.nl). Hij werkte ook mee aan de totstandkoming van het rapport “Dichterbij en sneller” van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur.